پلی که به ادامه حیاتش امیدی نیست
صورت‌حساب مالی پل طبقاتی صدر برای تهرانی‌ها، معمایی است که از دوره چهارم شورای شهر تهران اعضای آن به‌دنبال پیداکردن پاسخ آن هستند. در شورای پنجم نیز اولین تذکر و درخواست اعضای شورای شهر از مدیران شهری، ارسال جزئیات مالی این پروژه بود. تذکری که بارها ازسوی محمود میرلوحی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای شهر تهران مطرح شد، اما بی‌پاسخ ماند.
به‌تازگی فهرستی از هزینه‌های این پروژه بدون ذکر جزئیات به شورای شهر تهران ارسال شده است. در این صورت‌حساب مالی مشخص شده است که رقم نهایی این پروژه حدود چهارهزار و 379 میلیارد تومان است.
پیروز حناچی شهردار تهران و یکی از منتقدان قدیمی پل طبقاتی صدر در آخرین اظهارنظری که در این زمینه کرده، گفته است روزی که می‌خواستند پل صدر را احداث کنند، اعلام کردند که بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده اما عملا ساخت این پل بیش از چهارهزارو ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه برده است که اگر تملکات اراضی اطراف برای احداث پل را نیز به آن اضافه کنید، بیش از این رقم است.
بعد از اظهارات شهردار تهران، پژمان پشمچی‌زاده، معاون شهرسازی وقت درباره هزینه‌هایی که حناچی برای پل‌صدر اعلام کرده، توضیح داد: تصور می‌کنم ایشان مجموع هزینه‌های تونل نیایش و پل صدر را که در امتداد یکدیگر قرار دارند و هم‌زمان احداث شده‌اند، یکجا به‌عنوان هزینه پل صدر قلمداد کرده است اما به‌هرحال پس از اتمام پروژه در سال 92 مسئولان وقت شهرداری به دفعات هزینه‌های نهایی پل صدر را از طرق گوناگون و گزارش‌های رسمی شورای چهارم مدیریت شهری اعلام کردند.حتی یاد دارم که معاون فنی عمران وقت شهرداری تهران هزینه‌های نهایی را تحت عنوان فاکتور پل صدر به یکی از روزنامه‌های اقتصادی ارائه کرد.
توضیح پشمچی‌زاده به فاکتوری که شهرداری برای شورا ارسال کرده است و مجموع چهار کد پروژه را برای هزینه‌های صدر اعلام کرده نزدیک است.
اما قدرت‌الله گودرزی یکی‌دیگر از معاونان وقت شهرداری که در زمان او نیز حساب و کتاب‌های مالی پل صدر به ثبت رسیده به رسانه‌ها گفته بود که تمامی اسناد و مدارک پل صدر موجود است و نامه‌های رسمی در این زمینه وجود دارد و هزینه سه هزار و 751 میلیارد و 885 میلیون و 820 هزار تومان برای پروژه صدر و نیایش تأیید شد.
به گفته او، سه‌هزار و 751 میلیارد و 885 میلیون و 820 هزار تومان براساس اسناد هزینه‌کرد نهایی پروژه صدر و نیایش است که رقم اعلامی او با رقم نهایی نزدیک به هزار میلیارد تومان اختلاف دارد.
منتقدان پل طبقاتی صدر به‌جز رقم بالای این پروژه معتقدند این میزان اعتبار باید صرف اولویت‌های اصلی شهر، یعنی توسعه مترو می‌شد؛ موضوعی که اعضای منتقد این پروژه در شورای چهارم نیز بارها به آن اشاره کردند از جمله مدتی پیش هم عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران گفت که با هزینه بزرگراه صدر، می‌شد دوبرابر مترو کشید.
محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر چهارم که درباره هزینه انجام‌شده بابت ساخت پل صدر گفته است: درخصوص ساخت این پل اعداد متفاوتی از ۷۵۰ میلیون تومان تا ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعلام شده و حتی من گزارشی دارم که این رقم تا هفت‌هزار میلیارد تومان اعلام شده است و برخی نیز رقمی بیش از این مبلغ را بیان می‌کنند.
«محسن سرخو» که در شورای شهر چهارم رئیس کمیته حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر بود نیز آن زمان در خصوص اجرای پروژه پل صدر گفته بود که در ساخت پل صدر، نیاز به وجود قطعاتی (حوزه نگهدارنده‌ها و جرثقیل‌ها) بود که باید از خارج کشور وارد می‌شد و این قطعات با تأمین اعتبار مالی از طریق «بابک زنجانی» خریداری (سال‌های 90 تا 92) و وارد شد. اتفاقا طی اجرای پروژه در حوزه خرید نئوپرن‌ها (ضربه‌گیر پل) که به اسم قطعه ایتالیایی وارد کرده بود، دچار مشکل شدند؛ به گونه‌ای که وقتی این نئوپرن‌ها زیر بار رفت، از هم گسیخته و بهره‌برداری از پل صدر چهار ماه به تعویق افتاد.
سرخو نیز معتقد بود که با هزینه ساخت پل صدر خطوط مترو توسعه قابل‌توجهی می‌یافت و شهرداری می‌توانست با این اعتبار دو خط مترو جدید را در شهر تهران احداث کند. جای سؤال است که حالا پل صدر و تونل نیایش چه تأثیری دارند و ساخت خط 6 و 7 مترو چه تأثیری می‌تواند در کاهش ترافیک داشته باشد و باید مردم در این زمینه قضاوت کنند. این اولویت‌دهی زمانی برای مردم قابل لمس‌تر خواهد بود که همچنان به‌دلیل چالش‌های مالی ایستگاه‌های مترو با دشواری به بهره‌برداری می‌رسند.
آخرین صورت‌حساب صدر
از سال 90 عملکرد مالی پل صدر و تونل نیایش در دفاتر حساب شهرداری تهران به ثبت رسیده است. در سال 90 با سه کد پروژه احداث بزرگراه نیایش، کردستان به سمت شرق و تقاطع‌های مربوطه و افزایش ظرفیت صدر (تونل صدر نیایش)، احداث، توسعه و بهسازی بزرگراه‌ها، تونل نیایش و دوطبقه‌شدن بزرگراه صدر، افزایش ظرفیت صدر (تونل صدر نیایش)، احداث ادامه بزرگراه نیایش به صدر، در بخش نقد 390 میلیارد و 294 میلیون 841 هزار و 600 تومان و در بخش غیر نقد 198 میلیارد و 988 میلیون و 772 هزار تومان است که در مجموع با رقم 589 میلیارد و 283 میلیون و 613 هزارو 600 بسته می‌شود.
در سال 91 بیشترین هزینه برای این پروژه به ثبت رسیده است. در بخش نقد و غیر نقد هزار و 323 میلیارد تومان به ثبت رسیده و این رقم در سال 92 به 592 میلیارد و 744 میلیون تومان می‌رسد، در سال 93 رقمی که به ثبت رسیده هزار و 81 میلیارد تومان است.
در سال 94 نیز 94 میلیارد و 697 میلیون و 467 هزار تومان هزینه ثبت‌شده در بخش نقد و غیرنقد است. از سال 95 با عنوان بازپرداخت فایناس پروژه‌های احداث تونل نیایش و دوطبقه‌شدن بزرگراه صدر و بزرگراه امام علی(ع) هزینه‌های این پروژه به ثبت می‌رسد که در سال 95 رقمی حدود 282 میلیارد و 976 میلیون تومان، در سال 96، نزدیک به 152 میلیارد تومان و در سال 97 نیز درمجموع این چهار کدپروژه ،142 میلیارد و 127 میلیون تومان و در سال 98 نیز 121میلیارد و 483 میلیون و 710 هزار تومان برای این پروژه به ثبت رسیده است که درمجموع تاکنون بیش از چهار هزار 379 میلیارد تومان در دفاتر مالی شهر تهران با عنوان پل طبقاتی صدر و بزرگراه نیایش به ثبت رسیده است.
پلی که به ادامه حیاتش امیدی نیست
حساب‌وکتاب‌های پل طبقاتی صدر هنوز نهایی نشده است اما برخی از کارشناسان معتقدند این پروژه که نتوانسته به هدف اولیه خود برسد، پس از مدتی به عاقبت سایر پل‌های طبقاتی دنیا دچار می‌شود و ممکن است که پس از یک دهه جمع‌آوری شود.
موضوعی که مدتی پیش دکتر علی خاکساری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و متخصص حوزه حمل‌ونقل شهری به خبرگزاری ایرنا گفته بود. او معتقد است که پروژه طبقاتی پل صدر پنج تا 10 سال آینده به‌دلیل نداشتن توجیه علمی و ناکارآمدی در بهبود ترافیک منطقه، تخریب خواهد شد که تخریب این مجموعه هزینه بسیار گزافی را به شهروندان و مدیریت شهری تهران تحمیل می‌کند.
به گفته او، مطالعات علمی و تجربیات جهانی ثابت کرده که رفع معضل ترافیک در حوزه شهری با ساخت پل، تونل و بزرگراه به‌عنوان راهکار سخت‌افزاری حل نمی‌شود و راهکار اصلی برای رفع این قبیل مشکلات، اقدامات نرم‌افزاری است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: کشورهای توسعه‌یافته و کشورهایی که مبتنی‌بر نتایج علمی و واقعیت‌ها اقدام می‌کنند، از راهکارهای نرم‌افزاری شامل مدیریت، کنترل و نظارت برای بهبود وضعیت ترافیکی استفاده می‌کنند.
او با اشاره به اینکه این راهکارها زودبازده و کم‌هزینه هستند، گفت: مدل‌هایی مانند «قیمت‌گذاری شبکه» و «اختصاص خطوط ویژه به خودروهای پرسرنشین» و «سیاست‌های اقتصادی تشویق‌کننده برای استفاده مردم از خودروهای عمومی که مستلزم توسعه شبکه حمل‌ونقل شهری است» در جهان امروز به‌عنوان راهکارهای نرم‌افزاری برای بهبود ترافیک مورد توجه قرار دارد. به نظر می‌آید پل طبقاتی صدر همچنان بخش‌های پنهانی دارد که ناگفته مانده است؛ از محل تأمین هزینه‌های آن تا دلیل ایجاد احداث این پل.